Öz

İlaca dirençli tüberkülozun artışı, küresel tüberküloz (TB) kontrol programları için bir tehdit oluşturan önemli bir halk sağlığı endişesi haline gelmiştir. Yaygın ilaç dirençli-TB (XDR-TB), ilaca dirençli olguların yaklaşık %9’unu oluşturmaktadır ve XDR-TB’nin sıklığı artmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Dünya Sağlık Örgütü’nün altı bölgesinde bu hastalığın yükünü 1990’dan 2019’a kadar cinsiyete göre araştırmaktır. Coğrafi haritalar ve trend grafikleri kullanılarak, XDR-TB için ayrı ayrı iki cinsiyet grubuna göre insidans oranı, yaygınlık, ölüm nedeniyle kaybedilen yaşam yılları ve sakatlıkla yaşanan yılların (YLD) coğrafi dağılımı ve eğilimi araştırılmıştır. Coğrafi dağılım, her iki cinsiyet grubunda da dört göstergenin oranının Avrupa’da en yüksek olduğunu ve Amerika’nın en düşük oranlara sahip olduğunu ve ilk çeyrekte olduğunu göstermiştir. Afrika için de insidans ve yaygınlık ve YLD ilk çeyrektedir. İnsidans, yaygınlık ve YLD eğilimi genel olarak tüm bölgelerde artmakta olup, sadece Batı Pasifik ve Avrupa’da son yıllarda azalan bir eğilim görülmüştür. Kaybedilen yaşam yılları durumunda ise genel olarak son birkaç yılda tüm bölgelerde sabit veya azalan bir eğilim gözlemlenmiştir. Bazı yıllarda uygulanan ve oranlarda azalmaya neden olan stratejilere dikkat etmek, politika yapıcılara XDR-TB’yi kontrol etmek için uygun çözümler sağlayabilir. Ayrıca, en yüksek oranlara sahip olan Avrupa’ya, Güneydoğu Asya’ya ve Doğu Akdeniz’e özel dikkat gösterilmesi ve etkili stratejilerin uygulanması, dünyada TB kontrolünün sağlanmasını büyük ölçüde etkileyebilir.