Özet
Giriş: HIV ile enfekte hastalarda antiretroviral tedaviye (ART) bağlı gelişen yan etki sıklığı ve dağılımı değişiklik göstermektedir. Bu çalışmada, farklı ART rejimleri alan hastalarda görülen ilaç yan etkilerinin karşılaştırılması amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Bu çalışma 30.12.2015 tarihinde İstanbul Kartal Dr. Lütfi Kırdar Eğitim ve Araştırma Hastanesi Etik Kurul"u onayı (89513307/1009/515 sayılı) alınarak gerçekleştirildi. Ocak 2012-Aralık 2015 tarihleri arasında HIV enfeksiyonu tanısıyla izlemimize giren ve yeni ART başlanan, en az üç ay izlemde kalan 95 hasta kaydedildi. Hastaların klinik ve laboratuvar verileri retrospektif olarak incelendi, olası ilaç yan etkileri değerlendirildi. SPSS 22.0 Software (Chicago, IL, USA) programı kullanılarak ART rejimleri arasında kategorik değişkenler χ2 testi ve Fisher"s exact test, sayısal değişkenler Mann-Whitney U testi ile; sayısal değişkenlerdeki değişim Wilcoxon testi ile karşılaştırıldı.
Bulgular: Olgularımızın tamamına tenofovir/emtrisitabin (TDF/FTC) bazlı rejimler başlandı. Üç hasta değişen sürelerde tedaviye ara verdikten sonra tekrar tedavi altına alındı, böylece 95 hastaya uygulanan 98 farklı rejim değerlendirmeye alınmış oldu. Bunların 49"una proteaz inhibitörü (Pİ), 44"üne integraz inhibitörü (INSTI) ve beşine non-nükleozid revers transkriptaz inhibitörü bazlı rejimler başlandı. Medyan (IQR) izlem süresi yedi (4-13) ay oldu. Hiçbir hastada tedavi öncesi renal fonksiyon bozukluğu yokken üçünde (%3,1) izlem sırasında TDF/FTC"de renal doz ayarlaması yapıldı. Başlangıç değerlere göre tedavi sırasındaki kreatinin ve kreatinin klirensi değerlerinde anlamlı farklılık gözlendi (p<0,001). Başlangıçta hiperlipidemisi olmayan olguların %50"sinde tedavi altında hiperlipidemi ortaya çıktı. Proteaz inhibitörü bazlı rejimlerle INSTI bazlı rejimler karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık vardı (sırasıyla, %69 ve %26, χ2=11.214, p=0,001). Başlangıçta alanin aminotransferaz (ALT) yüksekliği olmayan olguların %17"sinde izlem sırasında ALT değerleri yükseklik gösterdi. Tedavi değişikliğine gidilmedi. Yirmi bir hastada 15"i yan etkilere bağlı olmak üzere toplam 27 kez tedavi değişikliği yapıldı. Böylece 125 tedavi rejiminin izlemi sırasında 13"ü diyare olmak üzere 30"unda (%24"ünde) olası klinik yan etki görüldü. Proteaz inhibitörü bazlı rejimlerde %26 oranında gastrointestinal, INSTI bazlı rejimlerde %6 oranında nöropsikiyatrik yan etki gözlendi.
Sonuç: Olgularımızda en sık görülen yan etki hiperlipidemi (%50) ve diyare (%23) oldu. Diyare varlığı üçte iki oranında ART değişikliği gerektirdi. Antiretroviral tedavi alan hastaların yan etkiler yönünden yakından izlenmesi önemlidir. Daha net sayısal veriler oluşturabilmek için daha uzun süreli ve kapsamlı izlem sonuçlarının değerlendirilmesi gerekmektedir.
